- Tác giả, Frances Mao
- Vai trò, BBC News, từ Singapore
Khi nhà độc tài Bắc Hàn Kim Jong-un phát hành ca khúc tuyên truyền mới nhất của chế độ mình vào hai tuần trước, chắc chắn ngay cả ông cũng không thể lường trước được bài hát sẽ trở nên rất thịnh hành trên TikTok.
Ca khúc Friendly Father (Người cha thân thiện) đã lan truyền trên ứng dụng mạng xã hội, khiến người dùng Gen Z say mê theo giai điệu nhạc điện tử có tiết tấu nhanh.
Hầu hết họ đều không biết lời bài hát ca ngợi một người đàn ông đã đe dọa "tiêu diệt hoàn toàn" nước Mỹ, vi phạm lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc và phóng nhiều tên lửa đạn đạo.
“Hãy hát lên, Kim Jong-un, lãnh tụ vĩ đại của chúng ta/ Hãy ngợi ca Kim Jong-un, người cha thân thiện của chúng ta” là một đoạn trong lời bài hát.
Nhiều người dùng TikTok cho rằng đây thực sự là một giai điệu tuyệt vời.
“Taylor Swift không ngờ mình sẽ bị đánh bật ngay sau khi tung ra album mới,” một người hâm mộ nói đùa trên mạng.
“Bài hát này cần được trao giải Grammy”, “Nó thật lạc hậu theo cách hấp dẫn nhất” – đây là một vài bình luận gây bão dưới các video trên TikTok.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng ca khúc nhạc pop tươi vui này ẩn chứa điều gì đó nguy hiểm hơn.
Bắc Hàn cử phái đoàn tới Trung Quốc, Việt Nam, Lào
Kim Jong-un: Năm điều chưa biết về nhà lãnh đạo tối cao của Bắc Hàn
Kim Jong Un: Lãnh đạo Bắc Hàn có thực sự cân nhắc chiến tranh?
Nguồn hình ảnh, Đài truyền hình trung ương Bắc Hàn
Làm thế nào để tạo ra một bản hit tuyên truyền?
Người cha thân thiện là bài hát mới nhất trong loạt ca khúc tuyên truyền được bộ máy của nhà nước cộng sản tung ra trong 50 năm qua.
Nó vui nhộn, có giai điệu tươi sáng và hấp dẫn một cách nguy hiểm. Phần nhịp điệu và điệp khúc của bài hát này không thực sự khác biệt nhiều so với các bản hit nhạc pop ở phương Tây, mặc dù có chút sắc thái thời Liên Xô.
“Trong trường hợp này, bài hát có hơi hướng của nhạc ABBA,” Peter Moody, một nhà phân tích về Bắc Hàn tại Đại học Hàn Quốc, nhận xét. “Nó lạc quan, không thể lôi cuốn hơn và những chuỗi âm thanh phong phú của dàn nhạc thật là nổi bật."
Nhưng ngoài yếu tố thương mại thì có nhiều thứ hơn cần cân nhắc khi viết một bài hát đầu bảng tại Bắc Hàn - nhà chức trách muốn nó thâm nhập vào tâm trí người nghe.
Không có chỗ cho những diễn đạt trừu tượng hoặc nhịp điệu quá phức tạp, Alexandra Leonzini, học giả nghiên cứu về lịch sử âm nhạc Bắc Hàn tại Đại học Cambridge, chia sẻ.
Giai điệu phải đơn giản và dễ tiếp cận - một thứ gì đó dễ bắt tai.
Bài hát cũng cần phải có cao độ ở quãng giọng mà mọi người đều có thể hát được. Bà Leonzini cho biết không có các hợp âm nhiều quãng tám mặc dù Bắc Hàn có rất nhiều ca sĩ tài năng. Quần chúng không thể theo kịp các giọng ca khủng cho nên các nốt cao bị loại bỏ.
Sách tuyển tập bài hát tuyên truyền hiếm khi có ca khúc nào có chứa cảm xúc thực thụ. “Mục đích là họ muốn thúc đẩy cả nước phấn đấu hướng tới một mục tiêu chung vì lợi ích của quốc gia… họ không có xu hướng phát hành những bài hát như những bản ballad [nhạc nhẹ nhàng tình cảm],” bà nói.
Ở Bắc Hàn không có sự khoan dung nào đối với nghệ thuật hoặc sự sáng tạo ngoài tầm kiểm soát của nhà nước. Việc các nhạc sĩ, họa sĩ và nhà văn sáng tác tác phẩm chỉ vì mục đích nghệ thuật thuần túy là bất hợp pháp.
“Tất cả tác phẩm nghệ thuật ở Bắc Hàn phải phục vụ việc giáo dục cho người dân và cụ thể hơn là giáo dục lý do tại sao họ nên cảm thấy biết ơn, cảm thấy trung thành với đảng,” bà Leonzini lí giải.
Bà nói thêm, chính phủ Bắc Hàn tin vào "lý thuyết hạt giống", trong đó mỗi tác phẩm nghệ thuật đều phải chứa đựng một hạt giống ý thức hệ, một thông điệp sau đó sẽ được phổ biến rộng rãi.
Các chuyên gia cho biết người dân Bắc Hàn thức dậy mỗi sáng để nghe các bài hát tuyên truyền vang dội khắp các quảng trường ở nơi họ sinh sống, một số người đào thoát khỏi Bắc Hàn kể.
Các tờ nhạc kèm lời bài hát mới nhất được in trên báo và tạp chí; và thông thường họ cũng phải học các điệu nhảy, Keith Howard, giáo sư danh dự về âm nhạc Bắc Hàn tại Đại học SOAS ở London, nói.
Nguồn hình ảnh, Đài truyền hình trung ương Bắc Hàn
Vị giáo sư này đã đến Bắc Hàn nhiều lần trong những năm 1990 và 2000 và nhớ lại việc tận mắt chứng kiến người dân nước này đã hát vang khi chào đón một người nước ngoài.
“Khi bài hát đã đi vào cơ thể, nó sẽ trở thành một phần của con người đó,” ông nhận định.
“Họ nhập tâm ý nghĩa lời hát, ngay cả khi đang làm việc khác, hoặc tình cờ nghe thấy bài hát,” ông Howard nói về người dân Bắc Hàn. “Một bài hát lý tưởng phải làm được điều đó - nó cần phải truyền tải được thông điệp.”
Bên ngoài Bắc Hàn, quốc gia bị quốc tế trừng phạt, hiện tượng này có lẽ còn thú vị hơn trên TikTok: Người dùng phương Tây nói đùa rằng họ không thể ngừng nghe bài hát Người cha thân thiện trên đường đi làm, lúc làm bài tập về nhà hoặc tại phòng tập thể dục.
“Bài hát này cứ lởn vởn trong đầu tôi 24/7,” một người dùng viết.
Sự nổi tiếng của bài hát cũng khiến có thêm nhiều người nghe nhạc tuyên truyền của quốc gia bị cô lập với thế giới này.
Matas Kardokas, một người dùng TikTok người Anh, người đã tạo ra nhiều video sử dụng các bài hát tuyên truyền khác nhau của Bắc Hàn, cho biết: “Tôi đã thốt lên, ‘Ồ, bài hát thật thú vị'."
Một trong những video TikTok của anh này có nội dung: "Không ai trong quán cà phê thời thượng biết rằng hiện tại tôi đang nghe nhạc tuyên truyền của Bắc Hàn." Video đã thu hút được hơn 400.000 lượt thích, khiến anh rất ngạc nhiên.
“Có điều gì đó chợt lóe lên trong tôi và tôi nghĩ, 'Này, tôi đang ngồi trong quán cà phê và nghe bài hát này. Đó không phải là điều điên rồ nhất mà bạn có thể tưởng tượng sao? Tôi nên tạo một video TikTok về chuyện này vì đây không phải là một việc thường xuyên diễn ra. Không ai có thể tưởng tượng được điều này," anh nói.
Điều trớ trêu là vào thời điểm TikTok, ứng dụng do Trung Quốc sở hữu, có thể bị Mỹ cấm, bài hát tuyên truyền của chế độ cộng sản lại thu hút người dùng.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Hiểu những gì mình nghe thấy
Trong thế giới âm nhạc phương Tây, người hâm mộ đang nghiền ngẫm album mới của Taylor Swift, hay phân tích đoạn rap dài 6 phút của Kendrick Lamar công kích rapper Drake.
Nhưng đối với những nhà quan sát Bắc Hàn, video ca nhạc dài ba phút được phát hành vào tháng trước có những manh mối riêng. Chế độ từ lâu đã có truyền thống báo trước những thay đổi lớn trong nước thông qua các bài hát của mình, và thông điệp trong Người cha thân thiện có một số điều đáng báo động.
Đây không phải là bài hát đầu tiên dành riêng cho ông Kim Jong-un. Nhưng có một sự khác biệt đáng chú ý trong ngôn ngữ và từ vựng được sử dụng.
Lần đầu tiên, ông được gọi là “Người Cha” và “Người vĩ đại” - những thuật ngữ trước đây chỉ dành cho nhà lãnh đạo đầu tiên của Bắc Hàn, là ông nội Kim Il-sung (Kim Nhật Thành) của ông.
Ông Kim Jong-un được gọi là "Người kế vị vĩ đại" khi lên nắm quyền vào năm 2012 sau khi cha ông là Kim Jong-il qua đời.
Tuy nhiên, sau hơn một thập niên, giới phân tích cho rằng đây có thể là dấu hiệu cho thấy ông Kim Jong-un đang củng cố hình ảnh của mình với tư cách là "Lãnh tụ tối cao" của Bắc Hàn.
Gần đây, ông ta còn thay lời bài hát trong một bài hát tuyên truyền khác, đổi từ “cha chúng ta Kim Il-sung” thành “cha chúng ta Kim Jong-un”.
Các chuyên gia cho rằng âm nhạc có thể là dấu hiệu cho thấy hướng đi của nhà lãnh đạo này.
Ông Kim ngày càng trở nên thù địch và hung hăng với việc xây dựng quân đội thuộc chế độ của ông.
Vào đầu năm nay, ông tuyên bố Bắc Hàn sẽ không tìm cách thống nhất với Hàn Quốc, quốc gia mà ông tuyên bố là “kẻ thù công khai số một”. Các báo cáo cho biết Bình Nhưỡng đã phá hủy một mái vòm lớn tượng trưng cho hy vọng thống nhất với Hàn Quốc.
Có thông tin cho rằng việc phá bỏ đã làm tăng thêm lo ngại rằng Bắc Hàn sẽ có thái độ hung hăng hơn đối với Hàn Quốc - với việc ông Kim không ngớt kêu gọi xây dựng kho vũ khí quân sự của đất nước mình.
“Một bài hát gần giống như một tờ báo ở Bắc Hàn,” bà Leonzini nói.
“Các bài hát được sử dụng để báo trước hướng đi của nhà nước… để báo hiệu những thời điểm quan trọng và những diễn biến quan trọng trong chính trị.”
Rachel Looker từ Washington DC đưa tin bổ sung.
